Færsluflokkur: Stjórnmál og samfélag

Aðgerðir gegn hækkandi hitastigi á jörðinni gætu spornað við aðgerðarleysi veður- og umhverfisfræðinga

Já það kemur alltaf jafn mikið á óvart þegar skriffinnar á vegum einhvers skriffinskuapparatsins skrifa skýrslu sem mælir með frekari fjármögnun umræddrar skriffinsku. Það verður auðvitað að fylgja að heimsendir sé í nánd ef ekkert verður viðhafst.

Fín grein um málefnið frá hinni hliðinni hér: http://www.holoscience.com/news.php?article=8gfbewe7

Svo bendir ýmislegt til þess að hitastig á Mars fari hækkandi. Það er líklega út af öllum verksmiðjunum og bílunum þar. http://news.nationalgeographic.com/news/2007/02/070228-mars-warming.html

Það besta er neðst í fréttinni þar sem sagt er að meðalhitastig gæti hlýnað um 1,1 til 6,4 gráður á næstu 93 árum. Það blikka hér viðvörunarljós:

1. Þetta eru gríðarleg skekkjumörk. Gæti ekki alveg eins farið að það kólnaði fyrst skekkjan er svona rosaleg? Ég meina það, þetta er veðrið. Hvað þykjast menn getað spáð um veðrið heila öld fram í tímann?

2. 93 ár eru langur tími. Fyrir hundrað árum síðan voru á bilinu 1,1 til 6,4 bílar á Íslandi. Hús um gjörvalla Evrópu voru kola- og olíukynt. Hver veit hvernig tækninni á eftir að fleygja áfram á næstu 100 árum?


mbl.is Aðgerðir gegn hækkandi hitastigi á jörðinni gætu spornað við hamförum
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

En hvað það var leiðinlegt

Jahérna. Það koma víst ekkert nema slæmar fréttir af Kastró um þessar mundir. Fyrst lærir maður að hann sé veikur og jafnvel dauðvona, og voru auðvitað afar vondar fréttir að þetta fól væri að drepast af náttúrulegum orsökum, og vonbrigði að enginn hafi tekið það að sér enn að lóa þessu ómenni.

Svo fréttir maður að hann sé á batavegi. "Á ekki slæmu fréttunum að linna?" hugsar maður þá með sér.

Og nú er von á karlskrímslinu aftur til "starfa". Öllu má nú nafn gefa.

Það kannski huggar mann aðeins að Kastró þarf að þola það að vera með sjálfum sér þangað til hann loksins hrekkur upp af.

 


mbl.is Morales segir að Castró komi aftur til starfa fljótlega
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Samkeppnislög: Bann við viðskiptum

Uppruni samkeppnislaga

Samkvæmt spámönnum félagshyggjunnar kemur frjáls og óheftur markaður óumflýjanlega til með að enda í stofnun eins risafyrirtækis sem síðan örfá fúlmenni nota til að stjórna öllum þáttum samfélagsins með gráðugri járnklónni meðan almenningur sveltur í hel. Þetta er vissulega ófögur tilhugsun, en á frjálsum markaði engu líklegri til að verða að veruleika en kaffisýnir spákerlinga í Vesturbænum eða heimsendaskyggni sjáenda.

En þó, til að berjast við þessa grýlu hafa leppalúðar og donkíkótar stjórnmálanna séð það sem nauðsyn í gegnum tíðina að setja lög og reglur, svokölluð samkeppnislög, sem eiga að koma í veg fyrir innrás umræddra vindmyllna. Þau lög eiga samkvæmt kenningunni að stuðla að samkeppni og vernda hana.


Blákaldur raunveruleikinn

Sú er hin meinta tilætlun, en eins og með allt sem byggt er á tómri ímyndun verður reynslan önnur. Samkeppnislög eru gífurlegt óréttlæti. Eins og við munum sjá eru samkeppnislög oft skjöldur gegn samkeppni handa ósamkeppnishæfum fyrirtækjum, sem kemur sér best fyrir þau sem mönnuð eru letingjum og fúlmennum.

Hvað þýðir það raunverulega þegar menn segjast vilja vernda samkeppni sem slíka? Það þýðir að keppa keppninnar vegna, ekki að keppa til að vinna. Þeir sem viðskiptavinirnir verðlauna hvað mest eru höggnir niður, og þeim sem eru að tapa í keppninni er hjálpað á fætur á kostnað hinna. Þú mátt geta þrisvar hver á endanum greiðir þann kostnað í formi hærra verðlags. Hið raunverulega verksvið samkeppnislaga er því að refsa fyrirtækjum og viðskiptavinum þeirra fyrir að vegna vel, og hygla þeim sem illa gengur. Að gera betur en aðrir við viðskiptavini sína er orðið refsivert athæfi og þeir sem ekkert nýtt eða betra hafa að bjóða þurfa engar áhyggjur að hafa. Þeim verður reddað fyrir horn af ríkinu hvort eð er, í nafni þess að halda uppi samkeppni.

Hérna liggur hjarta jafnaðarstefnunnar. Jafnaðarmenn láta ekki staðar numið við að aðstoða bágstadda á kostnað hinna efnameiri. Í sál jafnaðarmannsins liggur óbeit á því að sumir séu öðruvísi en aðrir og gangi því betur, hvort sem það er í viðskiptum, íþróttum, námi eða öðru. Slík einstaklingsbundin velmegun stangast á við "félagslegt réttlæti", sem við dauðlegir menn í daglegu tali köllum öfund.

Á hinni hlið þess sama tenings hinnar meintu samkeppnisskyldu er bann við samráði og samruna. Það er að sama skapi ætlað til að halda uppi samkeppni samkeppninnar vegna. En það hlýtur að vera deginum ljósara að þannig samkeppni er bara plat, og lög sem þessi tortíma samkeppni frekar en að halda henni við. Það að við þykjumst að það séu forsendur fyrir samkeppni, og þykjumst að hún eigi sér stað, þýðir alls ekki að svo sé.


Reynslan hingað til

Nú er komin þónokkur reynsla af bæði tímum þegar samkeppnislög eru við lýði og þegar þau eru það ekki. Það ætti því að vera talsvert ljóst hvort þau hafi haft tilætluð áhrif og hvort, í baksýn, hafi verið nokkur þörf fyrir þau á annað borð.

Þar sem við sjáum heilbrigða samkeppni hafa samkeppnislög yfirleitt ekki komið við sögu. Þvert á móti hafa lögin oft öfug áhrif og styrkja stöðu þeirra sem minnst nenna því að leggja á sig nýbreytni. Það er einnig letjandi að mega búast við refsingum ef manni gengur of vel. Þar sem lögin hafa verið hvað mest misnotuð, t.d. í sölu trygginga og eldsneytis sjáum við lítið um samkeppni. Og þeim mun minni samkeppni sem við sjáum fáum við fleiri reglugerðir. Róðurinn verður þá þeim mun þyngri í reglugerðafrumskóginum og við sjáum enn minni samkeppni en áður. Því má í þeim geirum viðskipta þar sem lögin eru hvað mest misnotuð oftast nær finna fyrirtæki sem minna á steinsofandi bergrisa. Sofandi vegna þess að, þökk sé samkeppnislögum, eru þeir blessunarlega verndaðir gegn samkeppni. Ástandið minnir þá einna helst á unglingavinnuna, þar sem aðalatriðið er ekki að vinna heldur bara að vera með.

Það er ekki að sjá að það hafi heldur verið nein þörf fyrir samkeppnislög í gegnum tíðina. Tíminn fyrir og eftir setningu slíkra laga er fullur af dæmum um smáfyrirtæki sem hafa tekist á við tröllaukna forrennara sína með ekkert nema hugvitið að vopni og aldrei skírskotað í samkeppnislög. Þar má nefna hvernig Vífilfell skákaði Ölgerðinni á sínum tíma, hvernig nokkrir pervisnir gleraugnaglámar tókust á við risann IBM og eru nú auðugustu menn í heimi, og jafnvel hvernig bleikur sparigrís sem fyrst var á skilti lítillar búðar við Skútuvog er nú orðinn skjaldarvættur samsteypu sem keppir á heimsvísu.

Eins og sýndi sig síðan fyrir Hæstarétti þann 15. mars 2007, þá er í ofanálag ákaflega erfitt að framfylgja samkeppnislögum. Slík lög eru í eðli sínu illa túlkanleg, tvíræð og ósamræm stjórnarskrá, mannréttindum, og sjálfum sér.


Einokun er eingöngu á færi ríkisins


Það virðast flestir vera sammála um að einokun sé ekki eftirsóknarvert ástand. Þeir sem styðja samkeppnislög af einhverju tagi eru fyrstir manna að staðfesta þá skoðun. Það er því merkilegt að sá sami hópur manna er yfirleitt fylgjandi einokunarverslun ríkisins með eitt og annað.

Ef málið er athugað til hlítar, þá komumst við að því að þau einokunarfyrirtæki sem við sjáum í dag eru, eða hafa verið, ríkisrekin eða með lögbundið einkaleyfi fyrir rekstri frá ríkinu. Slík ríkiseinokun er ill. Fyrirtæki sem hafa komið sjálfum sér af eigin rammleik í markaðsráðandi stöðu þurfa að selja viðskiptavinum sínum vöru og þjónustu sem þeir þurfa, á betri kjörum en viðskiptavinirnir geta fengið annarsstaðar, og þurfa að halda kostnaði í lágmarki til að geta haft eitthvað upp úr krafsinu. Ríkisfyrirtæki þurfa ekkert slíkt að gera. Það eru einfaldlega sett lög sem banna mönnum að færa viðskipti sín annað. Þetta er þó oft gert óbeint með því að innheimta skatt eða "afnotagjald".

Einhverjir hentu því fram um árið að það væri orðið einræði þegar sömu menn sætu í sömu stjórnarstöðum í ákveðinn fjölda ára. Það gleymist þar að stjórnum er hér steypt af stóli fjórða hvert ár. Að sama skapi misnefna menn það oft einokun þar sem eitt fyrirtæki í einhverjum geira er margfalt vinsælla en öll hin til samans. En það ber að athuga að sú staða viðkomandi fyrirtækis er borin undir viðskiptavini þess, ekki fjórða hvert ár, heldur á hverjum einasta degi.

Sú kvísl af einokun sem á sér stað þegar ríkið úthlutar ákveðinni tegund rekstrarleyfa, svokölluðum einkaleyfum eða sérleyfum, æxlast þannig að ríki eða bæjarfélag ákveður að það skuli vera svo og svo margir aðilar í ákveðnum rekstri á ákveðnu svæði. Sem dæmi má nefna fólksflutninga og veitingarekstur. Þeir sem hafa þegar haslað sér völl á markaðnum eru þannig í þeirri stöðu að geta kallað til lögreglu ef einhver vogar sér í samkeppni við þá, því þeir eru með lögbundið einkaleyfi fyrir rekstri. Slíkt býður einnig upp á spillingu, því það er ekki markaðurinn sem ákveður hver skuli standa í rekstri heldur örfáir menn sem sitja í nefnd sem gjarnan eru falir eða frændur. Einkaleyfum sem þessum hefur verið úthlutað til ótrúlegustu starfsemi, allt frá pylsuvögnum og skóbursturum til mjólkurframleiðslu og miðlægs gagnagrunns á heilbrigðissviði. Allra versta tegund slíks er sú þar sem ríkið beinlínis rekur og fjármagnar fyrirtæki. Þá er oft, en ekki alltaf, harðbannað að einstaklingar og einkafyrirtæki veiti sömu þjónustu. Þeir sem hafa áhyggjur af því að "völdin færist á hendur fárra" ættu að líta fyrst og fremst í þessa átt.

Það er því með einokun eins og annað sem mönnum er illa við að vandamálin verða ekki leyst með því að banna þau. Þvert á móti eru það bönnin sem eru rót vandans til að byrja með.


Samkeppnin sjálf er verðlaus


Það er ekki samkeppnin sjálf sem ber að vernda með öllum ráðum, heldur geta manna til að beita hugviti sínu. Sköpunarkraftur mannshugans er það sem ber mannkyn fram á veginn, og því ber okkur að tryggja hverjum manni athafnafrelsi til að beisla hugvit sitt.

Afnemum samkeppnislög hið snarasta, og gefum fólkinu í landinu frjálsan tauminn að keppast við að gera betur og betur, í staðinn fyrir að keppast bara við að keppast.


Skýr skilaboð til þjófa

Það segir ákveðna sögu að fréttin talar um þrjá 19 ára gamla "pilta". Þegar menn eru orðnir 19 ára, þá eru þeir ekki lengur piltar gagnvart lögum. Ætli það sé ekki með því hugarfari sem Héraðsdómur vinnur í þessu máli, að þetta séu bara strákar, og strákar geri svonalagað. Tveir "piltanna" fá enga refsingu, ekki einu sinni skilorð. Og sá sem var þegar á skilorði, fær hann að afplána fyrri dóminn að minnsta kosti? Nei, hann fær meira skilorð. Það auðvitað sýnir hvað skilorðsbundnir dómar vega þungt  á Norðurlandi vestra.

Það hefði verið algjört lágmark að sekta ræningjana, eða láta þá tína rusl í nokkra daga. Menn fá refsingar á Norðurlandi vestra fyrir að aka á 100 km hraða á beinum og greiðum vegum austan Varmahlíðar, eða fyrir að aka án bílbeltis. En hvað fá menn fyrir að brjótast inn og ræna því sem aðrir hafa unnið hörðum höndum fyrir? Stíft augnaráð?

Hér eru hin skýru skilaboð Héraðsdóms Norðurlands vestra til innbrotsþjófa: látið greipar sópa.

 


mbl.is Þrír ungir menn fundnir sekir um þjófnað
Tilkynna um óviðeigandi tengingu við frétt

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikið á Javascript til að hefja innskráningu.

Hafðu samband